راهکارهای رهایی از عذاب و فشار قبر
برای رهایی و خلاصی از فشارها و سختی‌های قبر و عوالم پس از آن، راهکارهای مختلفی وجود دارد که اکنون مجال شرح و تبیین همه آن راهکارها نیست و در این جلسه صرفاً به چند راهکار اشاره می‌گردد. البته باید دانست که برترین و مؤثرترین راهکار برای رهایی از عذاب قبر و قیامت، پیشگیری از سقوط و انحراف، از طریق چنگ زدن به موانع سقوط و دوری از عوامل سقوط انسان است. در واقع، ورود به مبحث معاد نیز به این جهت بود که یاد مرگ و یاد قیامت، یکی از موانع مهمّ سقوط انسان به شمار می‌رود. لذا چون این راهکار اصل بحث ما است، فعلاً در این باره صحبت نمی‌کنیم و به چند راهکار دیگر اشاره خواهیم کرد:
راهکار اوّل: توجه؛ همه باید نسبت به سفر پیش رو و عالم قبر توجه و بیداری جدی داشته باشند. همه باید یقین بدانند که عالم قبر وجود دارد و نیز بدانند که خیلی خطرناک است. توجه به اینکه ممکن است فرداشب، شب اول قبر ما باشد و توجه به اینکه آیا این شب اول قبر برای ما راحت است یا نه؟! بسیار در تغییر شخصیّت و اصلاح رفتار و در نتیجه رهایی از عذاب و فشار قبر مؤثر است.
قرآن کریم در سوره «تکاثر»، راجع به قبر خیلی صریح و روشن صحبت می‌کند و مرتب می‌فرماید: ای کاش توجه داشتیم.
بسم الله الرّحمن الرّحیم
«أَلْهَئکُمُ التَّکاَثُرُ، حَتىَ زُرْتمُُ الْمَقَابِرَ، کلاََّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ، ثُمَّ کلاََّ سَوْفَ تَعْلَمُونَ، کلاََّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِ، لَترََوُنَّ الجَْحِیمَ، ثُمَّ لَترََوُنهََّا عَینَْ الْیَقِینِ، ثُمَّ لَتُسَْلُنَّ یَوْمَئذٍ عَنِ النَّعِیمِ»[4]
می‌فرماید: عده‌ای از شما غافلید، دنیا و تعلّقات دنیوی شما را مشغول کرده است و ناگهان قبر را می‌بینید. بعد می‌فرماید: «ای کاش توجه پیدا می‌کردید» و دو مرتبه تکرار می‌کند: «ای کاش توجه پیدا می‌کردید» سپس می‌فرماید: «ای کاش آن مرتبه یقین برای شما پیدا می‌شد» و پس از آن می‌فرماید: «ای کاش آن مرتبه دوم یقین که عین الیقین است، برای شما پیدا می‌شد». ای کاش به راستی واقعیّت را درک می‌کردید و حقیقت را می‌یافتید.
لذا این سوره مبارکه از ابتدا تا انتها، علاوه بر تنبّه، ضرورت توجه و بیداری را گوشزد می‌کند و می‌فرماید: ای کاش از خواب غفلت بیدار می‌شدید، ای کاش توجه داشتید که بالاخره شب اول قبری هست و دیر یا زود آن شب فرا می‌رسد و باید در آن مقطع هولناک به سؤالات فرشتگان و مأموران الهی پاسخ دهید، وگرنه عذاب و فشار قبر دارید و حفره‌ای از جهنّم فراروی شما گشوده می‌شود.
امیرالمؤمنین«سلام‌الله‌علیه» در شعرى که منسوب به ایشان است، مىفرمایند:
«یا من بدنیاه اشتغل قد غره طول الأمل الموت یأتی بغتة و القبر صندوق العمل»[5]
آن حضرت می‌فرمایند: ای کسی که به دنیا مشغول و از قبر و قیامت غافل شده‌ای! آمال و آرزوها تو را فریب داده و از این جهت به فکر قبر و قیامت نیستی! بدان که مرگ خبر نمی‌کند و ناگهان می‌میری و وارد قبر می‌شوی و در قبر اعمال قبلی تو تعیین می‌کند که وارد باغی از بهشت یا گودالی از جهنّم شوی. و در آن هنگام حسرت و ندامت تأثیری نخواهد داشت.
راهکار دوّم: توبه؛ توبه، همه آثار گناهان و از جمله عذاب و فشار قبر و قیامت را محو و نابود می‌سازد. قرآن کریم می‌فرماید:
«مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَنات»[6]
اگر انسان جداً توبه کند، گناه او هرچه بزرگ و هرچه فراوان باشد و آثار شوم گناه، برزخی باشد یا قیامتی، بالاخره خداوند متعال او را می‌بخشد و گناهان او مبدّل به حسنات می‌شود. یعنی نه تنها گناهان و آثار و تبعات آن، محو و نابود می‌شود، بلکه یک پرونده درخشانی که صفحه اول ثواب توبه است، فراروی او گشوده می‌شود.
راهکار سوّم: توسّل به اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم»؛ توسّل به اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم»، ارتباط با ایشان و زیارت با معرفت آن ذوات مقدّس، عذاب و فشار قبر را نابود می‌کند. این موضوع کراراً به تجربه اثبات شده است که افرادی که در دنیا علاوه بر پیروی از چهارده معصوم و کسب خشنودی ایشان، ارتباطی از طریق زیارت یا توسّل روزانه با آن بزرگواران داشته‌اند، در قبر از آسایش و رفاه خاصّی برخوردار شده‌اند.
مرحوم محدّث قمی «ره» در مفاتیح، خوابی از یک عالم بزرگ نقل می‌کند که پیشتوانه قرآنی و روایی دارد. قضیّه از این قرار است که یکی از علما خواب ظالمی را دید که در قبر خود در رفاه بود. آن عالم تعجب کرد و علّت آسایش او را از خودش جویا شد. ظالم گفت: رفاه من موقت است و دلیل آن این است که امشب خانمی را در این قبرستان دفن کردند و پس از آن امام حسین«سلام‌الله‌علیه»، به دیدن او آمدند و به خاطر قدوم امام حسین، عذاب این قبرستان به طور موقت برداشته شده است.
آن عالم نقل می‌کند که از خواب بیدار شدم و با قراینی که در خواب از مشخصّات آن خانم فهمیده بودم، به جستجوی اقوام او پرداختم و بالأخره شوهرش را در بازار یافتم. وقتی قضیّه خواب را برای او گفتم و علّت را از وی جویا شدم، گفت: خانم من زنی بسیار مقدّس، متدیّن، نجیب و عفیف بود و علاوه بر اینها، علاقه وافری به امام حسین«سلام‌الله‌علیه» داشت؛ لذا هر روز زیارت عاشورا می‌خواند و به حضرت سیّدالشّهدا«سلام‌الله‌علیه» متوسّل می‌شد و از این رو آن امام بزرگوار در شب اوّل قبر به دیدن او آمده‌اند.
آن روایت مشهور حضرت رضا«سلام‌الله‌علیه» را همه شما شنیده‌اید که فرمودند: هرکه مرا زیارت کند، من در شش موقف به فریاد او خواهم رسید و یکی از آن مواقف، قبر است. یعنی حضرت رضا«سلام‌الله‌علیه» در قبر به دیدن زائر خود می‌روند و او را از عذاب و فشار قبر می‌رهانند. البته باید توجه داشته باشیم که منظور از زائر در این‌گونه روایات، مرد یا زن مؤمنی است که حقیقتاً به زیارت برود، نه اشخاص گناهکاری که برای تفریح به مشهد یا سایر مشاهد مشرّفه می‌روند و در همان مکان مقدّس هم گناه می‌کنند. در روایاتی که آثار شگفت‌آوری برای زیارت اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» ذکر شده است، معمولاً عبارت «عَارِفاً بِحَقِّهِ» [7]تکرار شده است و این بدان معنا است که زیارت با معرفت آن آثار را دارد.
مسلّم است که امام حسین یا امام رضا«سلام‌الله‌علیهما» در قبر به دیدن آن خانم مؤمن و عفیف می‌روند که علاوه بر رعایت تقوا به زیارت می‌رود یا توسّل روزانه به اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» دارد. افراد بی‌حجاب یا بدحجاب که به مشهد می‌روند و به اجبار برای ورود به حرم چادر به سر می‌کنند و بلافاصله پس از خروج، بد حجاب می‌شوند، مشمول این روایت نمی‌شوند و لیاقت میزبانی حضرت رضا«سلام‌الله‌علیه» را در قبر نخواهند یافت. بنابراین اگر یک خانم عفیف و متدین یا یک مرد متدیّن به زیارت برود، به امام رضا«سلام‌الله‌علیه» واجب می‌شود که به دیدنش بروند و اگر در بیداری نروند، در خواب به دیدار وی خواهند رفت.
عمل صالح، مکمّل شعار و اعتقاد
من بارها گفته‌ام و اکنون هم متذکّر می‌شوم که بحمدالله شیعیان از نظر عقیده در وضعیّت بسیار خوبی قرار دارند؛ درّ گران‌بهای ولایت را درک می‌کنند که بسیار ارزشمند است، از نظر شعار هم در وضعیّت مطلوبی قرار دارند؛ جلسات عزاداری و نظایر آن حاکی از آن است که شیعه به شعائر دین اهمیّت می‌دهد و حتی اگر گاهی اعمال ناپسند در تعظیم شعائر نفوذ می‌کند، امّا همین مقدار که شیعه شعار منطبق با عقیده دارد، ارزنده است، امّا متأسّفانه در رکن سوّم ایمان که مکمّل شعار و اعتقاد است، کوتاهی شده است. شیعیان باید طبق عقیده و شعار راستین تشیّع عمل کنند تا موفّق و سربلند باشند. هم? نارسایی‌ها و معضلات از کوتاهی در عمل سرچشمه می‌گیرد.
شیعیان باید در کردار و گفتار خود از سیره عملی ائمّه اطهار«سلام‌الله‌علیهم» سرمشق بگیرند و از ایشان پیروی کنند. الان همه شما که اینجا نشسته‌اید، دلتان برای سفر به کربلا پر می‌زند و آرزو دارید که در حرم مطهّر امام حسین«سلام‌الله‌علیه» باشید، در حالی که باید دلتان برای متابعت عملی از سیره امام حسین«سلام‌الله‌علیه» پر بزند و آرزد داشته باشید پیرو و شیعه واقعی آن حضرت باشید. اگر کسی در عمل امام حسین یا امام رضا امام حسین«سلام‌الله‌علیهما» را سرمشق خود قرار ندهد، نه تنها به دیدن او نمی‌آیند، بلکه از او آزرده خاطر می‌شوند.
گناه شیعیان اهل بیت«ع» را می‌آزارد
جوانی به من می‌گفت: به حرم امام رضا «سلام‌الله‌علیه» رفتم و چشمم به یک خانم افتاد و خیره شدم و نگاه شهوت انگیز را ادامه دادم. حتی رفتم در حرم مقدس به دنبال آن زن و به صورتش نگاه کردم و یک تبسّمی هم به صورتش کردم. ناگهان متوجه شدم که کجا هستم و چه می‌کنم. یادم افتاد در محضر حضرت رضا «سلام‌الله‌علیه» هستم و ایشان من را می‌بینند. می‌گفت: عقب عقب بدون اینکه زیارت بخوانم از حرم بیرون رفتم. ناهار خوردم و وجدانم خیلی به من ضربه می‌زد. بالاخره خوابیدم و در خواب دیدم که به حرم رفتم و حضرت رضا«سلام‌الله‌علیه» به ضریح مطهر تکیه داده‌اند. جلو رفتم و بدون اینکه سلام کنم یک سیلی به صورت امام رضا«سلام‌الله‌علیه» زدم. بعد هم با پای خود به کمر آن حضرت زدم و از حرم بیرون رفتم. از خواب بیدار شدم و دیدم که آن نگاه آلوده در حرم مطهّر، سیلی به صورت حضرت رضا«سلام‌الله‌علیه» و آن تبسّم در صورت نامحرم نیز لگدی به پهلوی ایشان بوده است.
از این مطالب نباید به سادگی گذشت، اینها واقعیّت است. ما باید شیعه حقیقی و حسابی باشیم تا امام حسین«سلام‌الله‌علیه» به دیدار ما بیایند. معلوم است که اگر شب اوّل قبر امام حسین یا امام رضا یا سایر معصومین«سلام‌الله‌علیهم» به دیدن کسی بیایند، چقدر راحت و آسوده می‌شود و به جای آن باغی که برایش تهیه شده، اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» او را نزد خود می‌برد، آنگاه باغ در باغ و لذّت روی لذّت نصیب او می‌شود.
تقاضا دارم به شب اول قبر خیلی فکر کنید. علمای علم اخلاق می‌گویند که لاأقل هفت یا هشت یا ده مرتبه در شبانه روز به فکر مرگ و قبر و برزخ و قیامت باشید. از همه شما تقاضا دارم که در وقت گناه از یاد معاد و باور مرگ به عنوان یک نیروی کنترل کننده کمک بگیرید. به خود تلقین کنید که همه جا محضر امام زمان«ارواحنافداه» است و من در محضر ایشان هستم، پس ادب حضور باید مراعات شود. تقاضا دارم بدین وسیله از نظر عمل به اصلاح وضعیّت خود بپردازید تا با تکمیل مثلّث شعار، عقیده و عمل، ایمان شما کامل شود و به بهشت و مقامات والای معنوی و عرفانی دست یابید.
پی‌نوشت‌ها
============
1. بحارالأنوار، ج 6، ص 275
2. زخرف / 71
3. امالی الصدوق، ص 385-384
4. تکاثر / 8-1
5. دیوان الإمام على، ص 312
6. فرقان / 70
7. کافی، ج 4، ص 582 ؛ من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 583 و ...
