از خداوند متعال متضرعانه و خاشعانه مسئلت میکنیم که حج حج‌گزاران و میهمانان خانه‌ى عزیز خداوند، مقبول درگاه خداوند متعال و موجب رضایت حضرت بارى تعالى و مایه‌ى نزول برکات الهى بر جوامع اسلامى باشد. از دست‌اندرکاران حج و زیارت، چه در مجموعه‌ى بعثه، چه در سازمان حج و زیارت، و همچنین دستگاه‌هائى که همکارى میکنند و در متن کار و حواشى کار حضور دارند، لازم است صمیمانه تشکر کنیم و براى یکایک این زحمتکشان و کارگزاران محترم، از خداوند متعال طلب اجر کنیم.
نکاتى که ذکر کردند - چه جناب آقاى قاضى عسگر، چه رئیس محترم سازمان - اقداماتى که انجام دادند یا بنا دارند انجام بدهند، همه اقدامات خوب و لازمى است. سعى بشود که انشاءاللّه همه‌ى آنچه را که آرزوى این مدیران دلسوز است، با مراقبتِ کامل تحقق پیدا کند تا بتوانیم حج را از لحاظ صورت و معنا و قالب و محتوا، نزدیک کنیم به آنچه که خداى متعال از ما خواسته است؛ بتوانیم این واجب عظیم و این فریضه‌ى تعیین‌کننده را - که داراى خصوصیاتى است که در هیچ فریضه‌ى دیگر اسلامى، این خصوصیات نیست؛ ناظر به امت است، ناظر به دنیاست - آنچنان که خداى متعال اراده کرده است و براى ما و شما خواسته است، انشاءاللّه انجام دهیم.
خب، موقعیتها تفاوت میکند. امسال موقعیت حج، یک موقعیت مخصوصى است. بروز و ظهور عظمت حضرت خاتم‌الانبیاء (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) در چشم دوستان و ارادتمندان و همچنین در چشم دشمنان، یکى از خصوصیات حج امسال است. این قضیه‌اى که دستهاى گنهکار دشمنان در مورد اهانت به درگاه قدس آن بزرگوار، در آمریکا انجام دادند، دو طرف دارد، دو رو دارد: از یک طرف نشان‌دهنده‌ى عمق بغض و کینه‌ى دشمنان و مستکبرین و عوامل آنهاست با پیامبر رحمت، با پیامبر عزت، با پیامبر کرامت، با حامل برترین و ارزشمندترین محامد انسانى و بشرى در طول تاریخ زندگى بشر و در همه‌ى عالم وجود؛ نشان میدهد اینها چقدر عمیقاً با پیغمبر دشمنند. از آن طرف، آن اهانتها را میکنند؛ از آن طرف، سیاستمدارانشان در این قضیه موضعى میگیرند که با موضع دشمنى هیچ تفاوتى ندارد! این یک روى قضیه است؛ که خب، این براى دنیاى اسلام خیلى مفید بود. دیرباورترین انسانها و مجموعه‌ها و جماعات فهمیدند که امروز صف‌بندى اصلى بین کى و کیست؛ دعواها بین جبهه‌ى حق و باطل بر محور چیست؛ معلوم شد بر محور اصل اسلام است، بر محور اصل وجود خاتم‌الانبیاء (صلّى اللّه علیه و ءاله و سلّم) است. این یک حادثه‌اى بود که دشمن انجام داد، اما دنیاى اسلام از آن سود برد؛ زیرا که دشمن را شناخت، علت دشمنى را شناخت، محور اختلاف حق و باطل را شناخت. امروز دعواها اینهاست؛ بقیه‌ى حرفهائى که مستکبرین عالم علیه ملتهاى مسلمان ردیف میکنند و میگویند، حرفهاى فرعى و دروغى و بهانه است؛ روشن شد اصل قضیه چیست. این یک روى قضیه است.
یک روى دیگر قضیه، این حرکت عظیم مسلمانهاست. شما ببینید امروز در دنیاى اسلام چه خبر است؛ ملتهاى مسلمان چه جوش و خروشى از خود نشان میدهند. اکثر هم این فیلم را ندیدند؛ همین قدر اطلاع پیدا کردند که یک چنین اهانتى انجام گرفته، شما ببینید چه غلیانى در دنیاى اسلام هست. کشورهاى مسلمان، ملتهاى مسلمان، بدون اینکه کسى از آنها بخواهد، بدون اینکه کسى آنها را تحریک کند، حرکت میکنند مى‌آیند، با همه‌ى وجود، از اعماق دل، ارادت و محبت خودشان را به پیغمبرشان فریاد میکنند؛ این خیلى ارزش دارد. صحنه‌ى عجیبى شد. در خود کشورهاى غربى، در آنجائى که بتهاى بزرگ و مستکبرین و طواغیت گردنکش نشسته‌اند و علیه اسلام و امت اسلامى به طور مرتب برنامه‌ریزى میکنند، در اروپا، در آمریکا، در کشورهاى گوناگونِ غیر مسلمان، مسلمانها و گاهى غیر مسلمانها آمدند وسط میدان. این هم یک روى دیگر قضیه است. این خیلى قضیه‌ى مهمى است؛ این نشان داد ظرفیت دنیاى اسلام را براى تحرک.
ما قبلاً عرض کردیم که ملتقاى مسلمانان، وجود مبارک پیغمبر است. یعنى آنجائى که همه‌ى مسلمانان، فرقه‌هاى مختلف، نحله‌هاى مختلف، مذاهب و عقاید مختلف به هم میرسند و همه بر یک حقیقت اذعان و اعتراف میکنند، وجود مقدس خاتم‌الانبیاء است. در اینجا دیگر سنى و شیعه و فِرق مختلف و معتدل و متوسط و تندرو و اینها دیگر معنا ندارد. نسبت به این مرکز، نسبت به این محور، نسبت به این قطب عقاید الهى و اسلامى، همه با دل و جان متفق و متحدند. امروز این در دنیاى اسلام دارد نشان داده میشود؛ این را باید مغتنم شمرد.
اینجاست که «برائت از مشرکین» در حج معنا پیدا میکند. حج جائى است که مسلمانها از همه‌ى دنیاى اسلام در آنجا جمع میشوند. فرهنگهاى مختلف، نژادهاى مختلف، زبانهاى مختلف، صنوف لغات و لحنها و لهجه‌هاى گوناگون - به تعبیر امام حسین (علیه‌السّلام) در دعاى مبارک عرفه - همه در آنجا مجتمعند، متفقند. این وحدت که شکل جسمانى و مادى آن در اجتماعات بزرگ حج دیده میشود، باید عمق پیدا کند؛ همه احساس کنند که در مقابل یک خطر قرار دارند، در مقابل یک دشمن قرار دارند؛ همه از عمق وجود، نسبت به این دشمن برائت بجویند. معناى برائت از مشرکین در حج، اینجا ظاهر میشود.
مقام و مرتبه‌ى وجود مقدس پیغمبر اکرم چیزى نیست که ما انسانها با زبانهاى قاصر و ناقصِ خودمان و با فهمهاى کوتاهِ خودمان بتوانیم آن را تصویر کنیم؛ ما فقط عشق میورزیم، ما فقط اظهار اخلاص و خاکسارى میکنیم؛ بیشتر از این، کارى از ما برنمى‌آید. پیغمبر کسى است که خداى متعال میگوید: «انّ اللّه و ملائکته یصلّون على النّبىّ».(1) ذات مقدس پروردگار به او درود میفرستد، فرشتگان خداى متعال به او درود میفرستند؛ ما کى هستیم که بتوانیم مقام او را بفهمیم، بشناسیم؟ اما به او محبت داریم، به او عشق میورزیم، پاى سخن او مى‌ایستیم. این باید براى ما به عنوان یک اصل محفوظ باشد: پاى سخن پیغمبرمان باید بایستیم؛ و آن، سخن توحید است، سخن اسلام است، قرآن است. حج را باید مظهر این قرار داد.
یکى از توطئه‌هاى بزرگ دشمن - که البته در این قضیه بحمداللّه تا حدود زیادى خنثى شد، اما همه باید مراقب باشیم - اختلاف افکندن بین این صحنه‌ى عظیم و یکپارچه است. ما که در مبانى، در اصول، در اصلى‌ترین مسائل اسلام، همه بر یک نقطه متمرکز هستیم، به خاطر برخى از اختلافهاى نظرى و عقیدتى و عملى، ما را در مقابل هم قرار بدهند. بله، فِرق اسلامى، نِحل اسلامى در مسائل گوناگون اختلاف دارند؛ اما بگوئیم: در مقابل شما که دشمن اسلامید، در مقابل شما که به وجود مقدس پیغمبر ما اینجور ناروائى به خرج میدهید، ما همه متفقیم، متحدیم. دشمنان دین، مستکبران و اداره‌کنندگان جبهه‌ى ضد اسلام بدانند که امت اسلامى در مقابل آنها متحد و متفق است؛ گمان ایجاد اختلاف را از خودشان دور کنند؛ مأیوس بشوند از اینکه بتوانند بین ما اختلاف ایجاد کنند. مبلّغین ما، آحاد مردم ما، مدیران ما، پیروان گوناگون مذاهب ما، سنى ما، شیعه‌ى ما، همه باید حواسمان به این باشد؛ مراقبت کنیم، نگذاریم دشمن با ایجاد اختلاف بین ما - که ما خشمهاى خودمان، غضبهاى خودمان را علیه خودمان و در درونِ خودمان به کار ببریم - خودش را از مقابله‌ى با خشم امت اسلامى نجات بدهد؛ این خطاى بزرگى خواهد بود. این یک نکته است در باب حج و بخصوص حج امسال.
یک نکته‌ى دیگر که بارها بر آن تأکید شده و باز هم لازم است عرض کنیم، این است که حج اگرچه یک واجب سیاسى است، یک واجب اجتماعى است، مظهر وحدت است، مظهر تجمع مسلمین است، براى بیان برائت است - در اینها شکى نیست - اما یک مجموعه‌ى لبالب از احساس معنوى است؛ این نباید فراموش شود. از اول مراسم حج، از همان احرامى که شما براى عمره در میقات میبندید، تا آخرین وظائف و فرائضى که در حج وجود دارد، ذکر خدا موج میزند؛ این را باید به یاد داشته باشیم. ذکر خداى متعال ما را پاکیزه میکند، ما را تطهیر میکند، زنگها را از دل ما پاک میکند، غفلتها را از ما میزداید، عشق به دنیا و چنگ زدن به زخارف مادى و پول و مقام و شهوات جنسى و غیرجنسى و اینها را در ما تضعیف میکند. ما امروز و همیشه به این احتیاج داریم. انسان براى اینکه بتواند راه را درست طى کند، از صراط مستقیم حق منحرف نشود، احتیاج دارد به این که همیشه یاد خدا را در دل بپروراند؛ و در این جهت، حج یکى از بهترین فرصتهاست؛ از جهاتى بى‌نظیر است. من خواهش میکنم در هر کدام از اعمال و فرائض و مناسکى که انجام میدهید، در لبیکى که اول کار میگوئید، توجه داشته باشید چه کار دارید میکنید؛ با کى دارید حرف میزنید. در طواف، در سعى، در میقات، در مراکز وقوف، در هر عملى از اعمال حج، بدانیم که داریم با چه کسى حرف میزنیم، با چه کسى معامله میکنیم، براى چه کسى داریم تلاش میکنیم. این یاد را، این ذکر را، این خشوع را، این تضرع را لحظه‌اى از خودمان جدا نکنیم؛ این یکى از کارهاى مهم است. روحانیون محترم بخصوص، مسئولان کاروانها، مرتبطین با افراد، به این نکته توجه کنند.
نکته‌ى آخر هم این است که ارتباطات با برادران مسلمان در دنیاى اسلام باید در این مرکز مهم احیاء شود. ارتباطات، ارتباطات دولتها نیست. ارتباطات دولتها، ارتباطات رسمى است، ارتباطات زبانى است، براى مسائل دیگرى است. ارتباط بین آحاد امت اسلامى، ارتباط قلبى است؛ این با ارتباط آحاد ملتها با یکدیگر حاصل میشود. در دیدار با برادران مسلمانى که از کشورهاى دیگر آمده‌اند، آنهائى که اهل زبانند، میتوانند حرف بزنند، با زبان اظهار محبت کنند، اظهار تعارف کنند، بر روى نقاط مشترک تکیه کنند؛ آنهائى که اهل حرف زدن نیستند، با عمل: جا بدهید، مهربانى کنید، محبت کنید، بعضى از سختى‌ها و خشونتها را تحمل کنید؛ یکى ممکن است تنه بزند، شما در مقابلش لبخند بزنید. در عمل سعى کنید این ارتباط به وجود بیاید؛ نه فقط براى اینکه آبرو و عزت ایران و ملت ایران را حفظ کنید - که البته این در جاى خودش خیلى مهم است؛ چقدر خوب است که یک ملت بتواند کرامت خود، ارزش خود، پایبندى خود به آداب و اخلاق انسانى و اسلامى را نشان بدهد - بلکه براى اینکه این ارتباط قلبى برقرار شود. اهل هر نژادى است، اهل هر زبانى است، اهل هر مذهبى است، مسلمان است؛ او هم مثل شما به عشق کعبه آمده، به عشق پیغمبر آمده؛ او هم دارد همین راه را میرود، او هم با خداى متعال دارد حرف میزند. هرچه میتوانید، این وجه مشترک را به رخ یکدیگر بکشید؛ بفهمند که این وجه مشترک وجود دارد. وقتى مسلمان در اقصى نقاط عالم احساس کرد که در کشورهاى دیگر، در ملتهاى دیگر برادرانى دارد، قوّت روحى پیدا میکند، اعتماد به نفس پیدا میکند؛ از ضعفى که دستهاى خبیثِ مستکبر بر مسلمانها تحمیل کرده‌اند، خودش را نجات میدهد. این حالت باید تقویت شود.
از خداوند متعال میخواهیم برکات خودش را بر حجاج ما و بر همه‌ى حجاج دنیاى اسلام نازل بفرماید. انشاءاللّه همه‌ى شما مشمول ادعیه‌ى زاکیه‌ى حضرت بقیةاللّه (ارواحنا فداه) باشید و انشاءاللّه همه بتوانیم با استمداد از روح مطهر اولیاء، روح مطهر شهداء، روح مطهر امام بزرگوارمان، در راهى حرکت کنیم که موجب رضاى پروردگار عالم باشد.
والسّلام علیکم و رحمةاللّه و برکاته
